Ouderen met dementie laten kunstwerken zien: ‘Dit stimuleert me om door te gaan’
Geschreven door: Haniff Harharah
ALPHEN AAN DEN RIJN - Hun brein mag dan beschadigd zijn, het neemt niet weg dat vijftien ouderen met dementie het levende bewijs vormen dat je ook op latere leeftijd nog nieuwe mijlpalen kunt bereiken. Zij hebben dit weekeinde namelijk hun eerste officiële expositie. Drie dagen lang kunnen bezoekers hun creatieve kunstwerken bewonderen in het Alphense verpleeghuis Noorderbrink.
'Onbegrijpelijk', antwoordt Folkert Fransen (79) op de vraag wat hij ervan vindt dat zijn werk te zien is in een heuse tentoonstelling. 'Ik dacht: dat wil je toch niet zien, al die schilderijtjes en de gekke kleuren die ik neerkwak? Maar dat blijkt niet waar te zijn. En dat ik dit op mijn leeftijd nog mag meemaken... Zeer verbazingwekkend. Maar ik ben er eigenlijk wel erg tevreden over.'
Zijn reactie zegt veel over de rol die kunst speelt in het leven van alle deelnemers aan de expositie. Speciaal voor ouderen met dementie uit de regio, is ruim anderhalf jaar geleden atelier De Dagwacht geopend, in verpleeghuis Noorderbrink aan de Klompenmaker. Onder professionele begeleiding kunnen zij daar hun creativiteit kwijt.
'Thuis wordt niets ondernomen'
Bij de overkoepelende zorginstelling ActiVite spreken ze van een 'ontmoetingscentrum voor mensen met een beschadigd brein', legt Petra van der Made uit. Naast haar beroep als beeldend kunstenaar werkt de Alphense parttime als zorgprofessional. In die hoedanigheid ontfermt ze zich over kunstzinnige ouderen. 'Thuis wordt vaak niets meer ondernomen. Hier raken ze opnieuw enthousiast en gemotiveerd om bezig te zijn met kunst.'
Ze vermijdt de term 'dementie' doelbewust. 'Er is iets waardoor dingen niet meer werken zoals ze altijd werkten', is hoe ze het liever verwoordt. 'Het zit vaak nog in de koker, het is niet verloren. Wat wij doen, is dat gedeelte aanboren en het sterker maken. Iets wat ze in zich hebben er weer uitkrijgen, dat is de kunst. Letterlijk.'
Van acryl tot pastelkrijt
Omdat er volgens haar 'zoveel mooie dingen worden gemaakt', heeft Petra het plan bedacht om een expositie op te zetten. Die is vrij toegankelijk op vrijdag (tussen 16.00 en 18.00 uur), zaterdag en zondag (van 14.00 tot 16.00 uur). 'Iets dat bij het kunstenaarsleven hoort, is dat je zichtbaar wil zijn. We hebben ook niet voor niets de expositie zo genoemd: Zichtbaar. We willen ons aan de buitenwereld laten zien. En aan elkaar.'
In het atelier hangen en staan allerlei schilderijen. Van landschappen tot portretten en stillevens. En gemaakt met verschillende materialen: acryl, olieverf op waterbasis, pastelkrijt. Maar er worden ook tekeningen gemaakt met bijvoorbeeld houtskool of kleurpotloden. De 85-jarige Aart Keja gooit het over een andere boeg. Hij maakt bijzondere tafeltjes die worden beschilderd.
Cartoons voor kranten
'Ik vind het leuk om aparte dingen te maken die voor een ander bruikbaar zijn', verklaart de naar Alphen verhuisde Amsterdammer, die in zijn werkzame leven etalagepoppen ontwierp en cartoons tekende voor meerdere kranten, waaronder Het Parool. 'Zoals dit. Daar kun je weer wat indoen, maar je kunt het ook als decor gebruiken.'
Dat hij de kans krijgt om zijn eigen kunstwerken te exposeren, maakt hem trots. Net als dat hij op zijn respectabele leeftijd een groter publiek bereikt. 'Dat stimuleert me om door te gaan en om nieuwe dingen te bedenken', aldus Aart. Zijn topjaren heeft hij naar eigen zeggen wel gehad. 'Ik word een beetje makkelijker, ik maak me niet meer zo druk om dingen. Het is leuk als er vraag naar mijn werk is, maar ik ga het niet opzoeken.'
'Niet depressief maar positief'
Folkert schildert het liefst schepen. 'Maar ik moet ook eens wat anders doen. Anders is het niet origineel', beseft de Hazerswoude-Rijndijker, die opgroeide in Egypte en Venezuela, omdat zijn vader in de weg- en waterbouw zat, en vervolgens zijn schooltijd op Curaçao doorbracht. 'Ik was nooit een echte schilder, meer een precisietekenaar. Pas in de laatste tijd heb ik het geleerd. Vroeger had ik daar geen geduld voor, nu wel.'
Of hij het gevoel heeft dat het schilderen zijn hersenen helpt? Na vijf tellen bedenktijd: 'Nou, enigszins wel, want je bent niet depressief maar positief. Dat helpt wel aardig mee, ja.' Petra: 'De expositie is geslaagd als we nu al iets moois hebben. Het gaat er niet om hoeveel mensen er komen. Zolang de deelnemers het maar een succes vinden. En dat is nu al het geval.'
Lees ook: Chef-koks maken carrièreswitch: ‘Vreselijk leuk om blije oudjes te zien’