Afval scheiden kan beter, maar hoe? ‘Mensen worden verkeerd voorgelicht’
GEMEENTE ALPHEN AAN DEN RIJN - Horen koffiepads en theezakjes bij het gft? Mag piepschuim wel of niet in de pmd-bak? En waarom horen lege pizzadozen lang niet altijd bij het oud papier? Het is voor veel mensen steeds weer een uitdaging om sommige soorten vuilnis in de juiste container te gooien. Terwijl het slecht scheiden van afval grote gevolgen kan hebben.
Op de openingsvraag weet Sandra Agustien (49) tot in de details het juiste antwoord te geven. 'De vulling van koffie en thee mag je bij het groente-, fruit- en tuinafval (gft, red.) gooien. Maar de rest moet naar het restafval, want er zit plastic in verwerkt', doceert de bewoonster van een flat aan de Alphense Diamantstraat.
Als zogenoemde 'buurtkanjer' zet de voormalig Leidse zich in voor het schoonhouden van haar wijk. Naast zelf (andermans) rommel opruimen, betekent dat ook buurtbewoners aanspreken als die troep op straat smijten. 'Dat gebeurt dan ook. Soms met een grote mond, maar het gebeurt wel. Meestal zijn het jongeren. Ouders zouden daar beter naar moeten kijken. Maar heel veel mensen weten ook nog steeds niet waar welk vuil precies moet.'
2,5 miljoen euro per jaar
Alphen aan den Rijn is een gemeente waar het aanzienlijk beter zou kunnen. Uit cijfers van afvalverwerker Cyclus blijkt dat in 2021 slechts 57 procent van de Alphenaren het vuilnis goed heeft gescheiden. Dat percentage ligt ver onder het gemiddelde voor de regio Groene Hart-west, namelijk 69 procent, waar het aangrenzende Nieuwkoop (77 procent), Kaag en Braassem (76 procent) en Bodegraven-Reeuwijk (74 procent) aanmerkelijk hoger scoren.
Hoe lager het getal, des te meer er sprake is van restafval. En laat dat nou een dure grap zijn. 'Het kost nu 2,5 miljoen euro per jaar om al dat restafval in Alphen te verbranden', vertelt Ferry Warnaar, beleidsadviseur bij de gemeente op het gebied van afval en grondstoffen. 'En we weten dat daar nog heel veel goede stoffen in zitten.'
'Het ultieme broodje-aapverhaal'
Daarmee doelt hij voornamelijk op de grote hoeveelheid etensresten, maar ook bijvoorbeeld papier en pmd (plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drinkpakken) worden geregeld bij het restafval gedumpt. Ten onrechte. 'Allerlei grondstoffen die soms nog wel geld kosten om te laten verwerken, maar wel minder dan het restafval. Daar kan een flink bedrag van af. Dus het loont echt wel om het restafval te scheiden.'
Behalve dat het kosten bespaart, kan van etensresten in veel gevallen compost worden gemaakt. Dat gebeurt onder andere op de Alphense vestiging van het oorspronkelijk Belgische bedrijf Indaver. Jaarlijks komt daar vanuit het hele Groene Hart maar liefst 75 miljoen kilo gft binnen. 'Het grootste misverstand is dat wij als afvalverwerkers alles maar op één hoop zouden gooien. Dat is echt het ultieme broodje-aapverhaal', benadrukt Robert Jansen.
'Heel veel producten claimen dat ze biologisch afbreekbaar zijn, maar in bijna alle gevallen is dat niet waar' - Robert Jansen, tendermanager Indaver
De tendermanager noemt Indaver ook geen afvalverwerker meer, maar een producent van compost. Dat komt uiteindelijk in de voedselketen terecht, omdat het op land wordt gebruikt. 'Er zit veel meer vervuiling in verpakkingen van producten dan vroeger', merkt Jansen op. 'Mensen worden soms ook verkeerd voorgelicht. Heel veel producten claimen dat ze biologisch afbreekbaar zijn, maar in bijna alle gevallen is dat niet waar.'
Wat de locatie in Alphen uniek maakt, is dat hier in tegenstelling tot elders in de regio het gft eerst wordt vergist. Daardoor komt er aardgas en CO2 uit. 'Door te composteren en te vergisten, haal je alles uit de afvalstroom gft', verklaart de tendermanager.
Vetvlekken in papiervezels
Terugkomend op de twee openstaande vragen over piepschuim en pizzadozen. Alleen droog en schoon karton of papier wordt hergebruikt. Als er vetvlekken op zitten, kan de doos niet worden verwerkt, omdat het vet in de papiervezels trekt en deze onbruikbaar worden. Kortom: dan is het dus restafval.
En hoort piepschuim bij het pmd? Het antwoord is: nee. Bij het Alphens ecopark (oftewel afvalbrengstation) De Limes legt Warnaar uit hoe dat zit. 'We zien harde kunststoffen bij het pmd belanden, maar dat gaat echt alleen om verpakkingen. En dus geen piepschuim, kinderspeelgoed of elektrische apparaten waar plastic aan zit. Al die dingen horen hier op het ecopark thuis.'
'Als mensen meer moeite moeten doen om bij de container te komen, dan wordt afval vaak beter gescheiden' - Ferry Warnaar, beleidsadviseur gemeente Alphen
Ook hierbij geldt: verkeerd scheiden kan zorgen voor extra kosten, wat inwoners mogelijk merken in een hoge(re) afvalstoffenheffing. Maar de gemeente geeft aan hard te werken aan het verbeteren van de bewustwording. Zo zijn er zogeheten Schone Buurt Coaches, die lesgeven op basisscholen, en start komend voorjaar een campagne om inwoners meer aan afvalscheiding te laten doen.
Een andere geijkte manier om restafval te verminderen, is zorgen dat vuilbakken verder van woningen af komen te staan. 'Als mensen meer moeite moeten doen om bij de container te komen, dan wordt afval vaak beter gescheiden. Daar is Alphen ook stappen in aan het zetten, bijvoorbeeld met ondergrondse containers voor het restafval. Dat geldt landelijk als een bekend recept', weet Warnaar.
Verpakking wordt duurzamer
Voor heel Nederland gaat er binnenkort overigens iets veranderen als het gaat om afvalscheiding. Wat betreft het verwerken van koffie of thee, is de actualiteit namelijk alweer achterhaald. Hoogstwaarschijnlijk wordt deze maand nog bekendgemaakt dat koffiepads en theezakjes vanaf begin volgend jaar tóch mee mogen met het gft.
Dat zit zo. Composteerders, producenten en de overheid hebben een 'green deal' gesloten, waardoor de verpakking van koffie en thee duurzamer moet worden gemaakt. De laatste testfase is inmiddels afgerond en uit onderzoek blijkt dat koffiepads en theezakjes grotendeels composteerbaar zijn. 'Met name omdat het producten zijn waarvan we ook vinden dat ze bij het gft horen, is dat een zeer goede stap', stelt Robert Jansen van Indaver.
'Ik vind: ieder mens heeft de verantwoording om je vuil gewoon in de prullenbak te gooien, en niet op straat' - 'buurtkanjer' Sandra Agustien
Ferry Warnaar van de gemeente Alphen toont zich eveneens positief over deze ontwikkeling, maar maakt wel een klein voorbehoud. 'Ik vind het belangrijk dat er niet te veel heen en weer wordt geswitcht', zegt hij. 'Dat maakt het ook niet duidelijker. Uiteindelijk moeten we toe naar een circulaire samenleving, door alles recyclebaar of herbruikbaar te maken en van het restafval af te komen.'
Het slotwoord is aan 'buurtkanjer' Sandra Agustien. Zij hoopt dat de verandering definitief doorgaat. 'Dat zou tijd worden, want dat scheelt enorm in het losmaken en leeggooien van theezakjes.' Maar bovenal wijst zij erop dat een beter milieu bij jezelf begint. 'Ik vind: ieder mens heeft de verantwoording om je vuil gewoon in de prullenbak te gooien, en niet op straat.' Maar dan uiteraard wel in de bak die daarvoor is bedoeld...
Lees ook: Klimaatburgemeester Liesbeth van Bemmel roept gemeente op om te kijken naar wat wél kan